Gizemli Amerikan Okulu: Trojans'ın Perde Arkası

Bozkürt: Ülkücü Kürtlerin Saklı Kalmış Hikâyesi – Biji Türkiye, tarih boyunca “ya siyah ya beyaz” şeklinde sunulan kimlik tartışmalarına gri alanları hatırlatıyor. Ahmet Dinç, kitabında Alparslan Türkeş’in politikalarının doğuda nasıl yankı bulduğunu, Kürt gençlerinin neden Ülkücü Hareket’e yöneldiğini detaylıca ele almış. İçerikte yer alan belgeler, fotoğraflar ve tanıklıklar sayesinde kitap salt akademik bir metin değil, aynı zamanda sosyal bellek çalışması. Kitabı okurken yer yer duygulandım, yer yer şaşırdım. Türkiye’nin toplumsal yaralarına pansuman olacak nadir çalışmalardan biri olduğunu düşünüyorum.

Ahmet Dinç’in Bozkürt adlı çalışması, Türk sağı içindeki etnik çeşitliliği ve özellikle Kürt kökenli milliyetçilerin görünmez tarihini su yüzüne çıkarıyor. Kitapta, Erzurum’dan Mardin’e kadar birçok ilde Ülkücü Kürtlerin nasıl örgütlendiği, hangi riskleri göze aldıkları ve nasıl dışlandıkları hem belgeler hem de sözlü tarih anlatılarıyla işlenmiş. Özellikle 1970’lerde Diyarbakır’da Ülkü Ocakları’na katılan Kürt gençlerin PKK karşısındaki duruşu, bugün hâlâ geçerliliğini koruyan önemli soruları gündeme getiriyor. Kitapta adı geçen Ali Bademci, Remzi Çayır ve M. Şerif Fırat gibi isimlerin anlatımları bir dönemin zihniyet kodlarını ortaya koyuyor. Bu eser, milliyetçiliğin homojen bir yapı olmadığını gözler önüne seriyor.

'Trojans', Türkiye'nin Soğuk Savaş dönemindeki rolüne ve ABD ile ilişkilerine dair çarpıcı gerçekleri ortaya koyuyor. Gazeteci Ahmet Köprülü'nün, bir klasik otomobilin peşine düşerek Ankara Balgat'taki Amerikan Okulu'nun sırlarını deşifre etmesi, araştırmacı gazeteciliğin önemini bir kez daha vurguluyor. Okulun, ABD'nin Türkiye ve bölgedeki politik operasyonlarını yönettiği bir merkez olduğu iddiası, o dönemin güç mücadelelerini ve Türkiye'nin bu mücadeledeki yerini anlamak açısından kritik. Okulun yönetiminde yer alan ABD'li üst düzey yetkililer ve okulun 'Trojans' (Truva Atları) olarak adlandırılması, bu yapının sıradan bir eğitim kurumu olmadığını açıkça gösteriyor. Kitapta yer alan, Albay Kamil Homriş'in daha sonra Abdullah Öcalan'ın öğretmeni olması gibi şaşırtıcı bağlantılar, tarihin görünmeyen ağlarını ve olayların ardındaki karmaşık ilişkileri gözler önüne seriyor. Bu tür eserler, resmi tarihin ötesine geçerek gerçeklere ulaşmamızı sağlıyor.

Ahmet Köprülü’nün Trojans adlı eseri, gazeteciliğin yalnızca haber takibi değil, tarihin bilinmeyen odalarını aralayan bir arkeoloji faaliyeti olduğunu bir kez daha kanıtlıyor. Ankara’da bir oto galeride karşılaşılan klasik bir Chevrolet’den yola çıkarak, Türkiye’nin merkezinde yıllarca faaliyet gösteren bir Amerikan okulunun izini süren Köprülü, neredeyse unutulmuş bir istihbarat hikâyesini gün yüzüne çıkarıyor. Truman Doktrini’nin gölgesinde kurulan okulun, CENTO’dan TUSLOG’a kadar birçok stratejik yapılanmanın merkezinde olduğu bilgisi, yıllıklar ve belgelerle destekleniyor. Bu kitap yalnızca geçmişi anlamak isteyenler için değil, bugün hâlâ süregelen bazı karanlık ilişkileri sorgulamak isteyenler için de önemli bir kaynak. Köprülü’nün metodu dikkat çekici: Sıradan bir araç kaydından başlayarak uluslararası diplomasi ve istihbarat ağlarına uzanan zinciri çözümleyebilmek, gerçek gazetecilik refleksi gerektiriyor. Kitaptaki en çarpıcı bulgulardan biri de, dönemin ABD Başkanı George W. Bush’un Türkiye’ye ilk ziyaretinin aslında 1978’de gerçekleştiğinin belgelenmesi. “İyi ki gazeteciler var” dedirten bu çalışma, devlet arşivlerinin ve kamu belleğinin dışına itilmiş ama çok şey anlatan belgeleri titizlikle derliyor. Trojans, tarih yazımına alternatif bir kapı açmakla kalmıyor, gazeteciliğin kamu yararına hizmet eden asli işlevini bir kez daha hatırlatıyor. İşte kitabı anlatan bazı başlıklar: Amerikan okulundan Ankara Trafik Müdürlüğü’ne nasıl “emir-rica” yazısı gönderilebildi? Okulun kurucu müdürü Jack E. Daseler’in hangi izleri bıraktı? Arabasının ve yıllıklarının ardında hangi sırlar gizli? 1956’da ABD Avrupa Hava Kuvvetleri, Ankara’daki Amerikalı çocukların eğitimini neden devraldı? Kod adı Trojans: Beyaz Chevrolet'den Ankara'daki ABD ajan okulunun karanlık tarihi çıktı? Latin Amerika’dan sonra Türkiye’deki “antikomünizm” sürecini başlatan Büyükelçi Warren’ın okul ile bağlantısı neydi? CENTO’nun perde gerisindeki JUSMMAT Generali A. Mead’in rolü neydi?