Nöbetçi Eczaneler
DOLAR, EURO, ALTIN ÇIKIYOR
Ekonomi yönetiminin kısmi değişimi yeni beklentileri de beraberinde getirdi. İlk toplantıda Merkez Bankası faizi arttırdı fakat beklentilerin altında kaldı. Sonrasında kur yeniden patladı. Bunun üzerine bitti denilen arka kapı satışları yeniden başladı. Önceki gün kamu bankaları 2.3 milyar dolarlık satış gerçekleştirdi. Bunun sadece 1 milyar doları KKM için yapıldı. Bu satış sonrasında özel bankalara da Merkez’den döviz alışı izni verildi.
Seçim öncesinde ekonomide denen yeni model, piyasaları alt üst ederken kurda tarihi zirveye neden olmuştu. Zirve öncesinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) arka kapı satışlarına rağmen dengeleme yakalanamamış devreye Kur Korumalı Mevduat (KKM) sistemi girmişti. Bu dönemde artan enflasyon ve düşen faizler kapsamında piyasalar dengede tutulmaya çalışılmıştı. Fakat o dönemde de kur bir miktar geri gelmiş aradan geçen 2 aylık süreçten sonra artış yeniden baş göstermişti.
Genel seçimlere kadar piyasalar arka kapı satışı ve faiz indirimleriyle birlikte dalgalı bir süreç yaşarken, Hazine ve Maliye Bakanlığı koltuğuna geçen Mehmet Şimşek ile birlikte sistem kademe kademe değişmeye başladı. İlk hareket faiz artışı oldu ama buna rağmen beklentinin altındaki artış kuru patlattı. Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan’ın öncülüğünde yapılan toplantılarda piyasalara sürekli mesajlar verildi. Bu süreçte ufak ufak arka kapı satışları devam etse de Merkez Bankası iddialara göre, döviz satışını bitirdiklerini bildirdi. Fakat önceki gün Bloomberg’in aktardığına göre, kamu bankaları 2.3 milyar dolarlık satış gerçekleştirdi.
TCMB Meclisi önceki gün yaptığı toplantıda yeni bir karara daha imza attı. Daha önce özel bankalar sadece kamu bankalarından döviz alabilirken şimdi Merkez’den de alım yapabilecekler. TCMB, konuyla ilgili bilgisi olan kişilere göre, döviz endeksli TL mevduat olan KKM dönüşlerinin yarattığı döviz talebini karşılamak için doğrudan özel bankalara döviz satacak. Böylece kamu bankalarının döviz satışlarının önüne geçilecek. Kararın, kamu bankalarının KKM ödemelerinin yönlendirdiği döviz talebini karşılamak için pazartesi günü 2.3 milyar dolar satmasının ardından geldiğini söyleyen kişi, kararın kamuoyuna açık olmaması nedeniyle isminin açıklanmasını istemedi.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in yönetimindeki yeni ekonomi ekibinin, bakanlık ile merkez bankası arasında kamu bankalarının lirayı desteklemek için döviz piyasasına müdahale etmesine izin veren önceki dönemde imzalanan protokolü kullanmak istemiyorlar. Ancak protokol henüz yerinde ve devre dışı bırakılmadı.
‘İŞLEVİ ARTIRMAK YERİNE DARBE VURUYOR’
Ekonomist İris Cibre “TCMB KKM dönüşünde bankaların talep etmesi durumunda, bankaya direkt döviz satışı yapacak. Böylece KKM dönüşlerinde bankalar piyasadan alarak fiyat yükseltmek yerine doğrudan Merkez Bankası’ndan alacaklar Merkez Bankası piyasanın işlevini artırmak yerine darbe vuruyor. Bu yakın zamanda dolar satışı beklemediklerinin de ayrı bir kanıtı oldu. Aslında şunu da söylemeliyim; Merkez Bankası zaten bozulmuş piyasa işlevi dolayısıyla başka çare bulamamış da olabilir. Sonuçta piyasaya satıcı gelmiyorsa önlem almak durumunda olduğunu da hesaba katmalıyız” dedi.
Aynı zamanda Cibre, yapılan 2.5 milyar dolarlık satışla ilgili şu paylaşımı yaptı:
“Ya o miktarda müdahale doğru değil ya da Merkez çok daha fazlasını topladı ve 2.5 milyarını KKM dönüşü ve diğer döviz talep edenlere verdi. Neden böyle diyorum? Çünkü dün Merkez Bankası nette 1.5 milyar dolarlık artıda. Net pozisyon 16/06-03/07 arası 12 milyar dolar düzelmiş. Eksi 62 milyar dolar.”
‘POLİTİKALARIN SAMİMİYETİNİ ORTAYA KOYACAK’
Gelecek Partili ekonomist Kerim Rota “İhracatçının dövizinin yüzde 40’ını satma zorunluluğu, KKM’den gelenler, Yuvam hesabı gibi uygulamalar nedeniyle döviz piyasası kendi dengesini kaybedeli çok olmuştu. Yabancı ve yerleşiklerin TL’ye güçlü dönüşü olmadığı zamanlarda TCMB’nin kendi pozisyonundan ithalat vb. talebi için döviz satması zaten artık gerekli. Zaman zaman da net alım yapması gerekebilir. Bunu şimdiki gibi şeffaf olmayan şekilde kamu bankaları aracılığıyla gizli kapaklı yapmak, Berat Albayrak, Nureddin Nebati, Murat Uysal, Şahap Kavcıoğlu politikalarını devam ettirmektir. Bu alım satımların TCMB bünyesindeki piyasalarda düzenli ihalelerle veya doğrudan müdahalelerle yapılması halindeyse şeffaflık adına bir irade ortaya koyulmuş olur. Bu tercih ekonomi politikalarının samimiyetini de ortaya koyacak” ifadelerini kullandı.
NET KÂR MAYISTA 45.6 MİLYAR TL
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından açıklanan verilere göre, sektörün ilk 5 aylık karı 190 milyar 344 milyon TL’ye ulaştı. Bankacılık sektörünün aktif büyüklüğü aynı dönemde 16 trilyon 846 milyar 448 milyon TL olarak gerçekleşirken, aktif toplamı 2022 yılsonuna göre 2 trilyon 499 milyar 58 milyon TL arttı. Mayıs 2023 döneminde en büyük aktif kalemi olan krediler 9 trilyon 237 milyar 332 milyon TL, menkul değerler 2 trilyon 854 milyar 936 milyon TL oldu. 2022 yılsonuna göre sektörün aktif toplamı yüzde 17,4, krediler toplamı yüzde 21,9 ve menkul değerler toplamı yüzde 20,4 oranında arttı. Bu dönemde kredilerin takibe dönüşüm oranı yüzde 1,75 oldu. Bankaların kaynakları içinde, en büyük fon kaynağı durumunda olan mevduat 2022 yılsonuna göre yüzde 16,9 artışla 10 trilyon 355 milyar 711 milyon TL olarak gerçekleşti. 2022 yılsonuna göre özkaynak toplamı yüzde 14,3 artışla 1 trilyon 606 milyar 765 milyon TL olurken, sermaye yeterliliği standart oranı yüzde 17,08 seviyesine geldi.
KREDİLERDE SINIRLI KULLANIM DEVAM EDİYOR
Reuters’ın haberine göre kamu bankalarında 500 bin TL’ye kadar olan konut kredilerinde faizler yüzde 1,39’dan yüzde 1,99’a çıkarken, 2 milyon TL ve üzeri konut kredisi için faizler ise bazı kamu bankalarında aylık yüzde 2,4’e kadar yükseltildi. Kamu bankalarının ihtiyaç kredisi oranları da yüzde 1,89’dan yüzde 2,64’e kadar yükseldi. Bir bankacılık kaynağı faiz artışının ardından kamu bankalarının bireysel kredilerde oranları yükselttiğini belirterek, “Ancak sınırlı kullanım devam ediyor” dedi.
TCMB 22 Haziran’da politika faizini %8.5’ten %15’e yükseltirken, faiz artışını “ilk adım” olarak değerlendiren banka sıkılaşma sürecinin enflasyon görünümünde belirgin iyileşme sağlanana kadar devam edeceğini belirtti. TCMB makro çerçevede de kademeli sadeleşme adımları atmaya başladı. TCMB ilk sadeleşme adımı olarak bankaların TL payına göre uygulayacağı karşılıkları düzenleme öncesindeki yüzde 3-17 bandından yüzde 3-yüzde 12 bandına indirerek yapmıştı. Bu adım TL mevduat yarışını azaltmıştı.
Öte yandan özel bankalar da TCMB’nin son iki yılda aldığı önlemler ve bankalara getirilen, zorunlu menkul kıymet tutma yükümlülüğünü de kapsayan ekstra yükümlülükler nedeniyle durma noktasına gelen 70 bin TL ve üstü bireysel kredileri tekrar kullanıma açtılar. Bazı bankalarda 70 bin TL üstü ihtiyaç kredileri aylık yüzde 5 faiz oranı ile verilmeye başlanırken, konut kredisi faiz oranı ise aylık yüzde 3’ün üzerine çıktı. Bir başka bankacılık kaynağı “Seçimden sonra neredeyse kapanan kredi piyasasının yeniden açılmaya başladığını görüyoruz. İki seçim arasında krediler neredeyse durmuştu. Şimdi bu yavaş yavaş tersine dönecek” dedi.
TİCARİDE HAREKETLENME BAŞLADI
Bankacılar ticari kredilerde piyasanın yavaş yavaş hareketlendiğine dikkat çekerek, sadeleşme adımları ile birlikte spot kredi yerine rotatif krediye tekrar dönüldüğünü belirtti. Bankacılar, bankaların kredi kanallarını daha da açması için bu alanda getirilen faiz hadlerinin yüzde 13’lü seviyelerden yüzde 22’li seviyelere çıkmasının yeterli olmadığını, bu oranın kalkması gerektiğini belirtiyor. TCMB ticari kredilerde belirli bir faiz oranı üzerinde tahvil tutulması düzenlemesi ile sektörün ticari kredide kullandırabileceği en yüksek faiz oranında belirleyici konumda. TCMB faiz kararı ardından Resmi Gazete düzenlemesiyle bu hesaplarda geçerli olan referans faiz oranını Temmuz için yüzde 0,81 yerine yüzde 1,36 olarak değiştirdi. Bu adım ticari kredide faiz üst limitlerinin yükselmesini sağladı.
‘YABANCININ REFORMLARLA ETKİLENMESİ GEREKİYOR’
In Touch Capital Markets Ltd. kıdemli döviz analisti Piotr Matys “Liranın istikrar kazanması ve değer kazanmaya başlaması için, yeni ekonomi ekibinin yapısal reformları hızlı bir şekilde uygulayarak yabancı yatırımcıları etkilemesi gerekiyor. Bir şeyler vermek zorunda kalacak – Türkiye’de yeterli döviz rezervi kalmadı, bu nedenle liranın daha serbest ticaret yapmasına izin verilmesi kaçınılmaz görünüyor” dedi. Liranın yılbaşından bugüne kayıpları %28 ile Arjantin pezosundan sonra emsalleri arasında en büyük kayıp oldu.
SADECE KKM DÖNÜŞÜ İÇİN 1 MİLYAR DOLAR
Reuters’e üst düzey bir ekonomi yetkilisi önceki gün KKM dönüşleri nedeniyle piyasada oluşan döviz likidite ihtiyacının karşılanması için kamu bankaları üzerinden önceki gün 1 milyar dolar tutarında satış yapıldığını söyledi. Yetkili, Merkez Bankası’nın kamu bankaları üzerinden satış yapmama duruşunun devam ettiğinin altını çizerek “Kuru baskılama çabası yok. Yapılan işlem kura müdahale değil, piyasada sağlıklı fiyat oluşumunu sağlamak ve oynaklığı azaltan bir likidite sağlama işlemi” diye konuştu. Bankacılar bu hafta yoğun kur korumalı mevduat hesabı (KKM) dönüşlerinin olduğuna dikkat çekiyor. Merkez Bankası kurun seviyesini belirlemek için rezervlerini kullanmayı bırakırken, rezervler artış trendine girdi. TCMB’nin net uluslararası rezervleri ise merkez bankasının kur seviyesi belirleme amaçlı olarak döviz arzını durdurmasıyla birlikte 23 Haziran’da sona eren haftada veri tarihinin en büyük artışını kaydederek 9.19 milyar dolara yükseldi.
‘MERKEZ’İN DÖVİZ POZİSYONU AÇILIR’
Ekonomistler de KKM uygulamasını ve Merkez Bankası’nın yeni kararını yorumladı. Sosyal medyadan açıklama yapan bir ekonomist şu detayları paylaştı:
“KKM’den dövize geçiş ve döviz satışı KKM’nin vadesi gelip mudi parasını döviz mevduatına yatırdığında bankanın döviz yükümlülükleri artacağından bankanın döviz açık pozisyonu artar. Banka kur riski almak istemeyeceğinden döviz satın almak ister. Bankanın döviz talebi kur üzerinde baskı yaratır. Merkez Bankası bu döviz talebini döviz satarak karşılarsa bankaların döviz pozisyonu dengelenirken, merkez bankasının döviz pozisyonu açılır. Merkez Bankası bankalara döviz sattığında bankalar aldıkları döviz karşılığında Türk lirası ödeyeceklerinden TL ihtiyaçları artar. Bu nedenle merkez bankasından teminatla TL borçlanırlar. Döviz satışında merkez bankasının bankalardan TL alacağı artarken, döviz rezervi (yurtdışı muhabir mevcudu) azalır ya da banka satın aldığı dövizi merkez bankasında mevduat (depo) olarak tutarsa döviz yükümlülüğü artar. Böylece bankaların döviz pozisyonu dengelenirken, merkez bankasının döviz pozisyonu açılır.”