Farklı adli olaylarda dönem dönem gündem olan katalog suçlar, son olarak Instagram’a erişim engeli getirilmesiyle birlikte yeniden gündeme geldi. BTK’dan yapılan açıklamada Instagram’ın katalog suçlar nedeniyle engellendiği ifade edildi. Peki, hangi suçlar katalog suçlar içerisine girer? Katalog suçlar nelerdir?

Dünya genelinde milyonlarca kullanıcıya sahip olan ve Türkiye’de de en fazla kullanılan popüler sosyal medya platformlarından biri olan Instagram’a erişim engeli getirildi. BTK yaptığı açıklamada Instagram’ın katalog suçlarnedeniyle engellendiğini duyurdu. Peki, nedir bu katalog suçlar ve hangi suçlar katalog suçlar kapsamına girer? İşte detaylar…

Bu koruma tedbirleri; gözaltı, taşınmazlara, hak ve alacaklara el koyma, postada el koyma, şirket yönetimi için kayyım tayini, iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması, gizli soruşturmacı görevlendirilmesi, teknik araçla izleme, zorlama amaçlı el koyma ve teminat belgesi ceza hukukunda uygulanan koruma tedbirleridir. Ancak bu koruma tedbirleri uygulanırken masumiyet karinesini zedelemeyecek şekilde, somut olayda gerekçe sunabilecek şekilde uygulaması hukuku doğru uygulamak açısından çok daha doğru olacaktır. Katalog suçlar listesinde bulunmayan suçlar açısından koruma tedbirlerinin uygulanabilmesi için belirli şartların sağlanması gerekirken, katalog suçlarda koruma tedbirleri açısından normalde olana göre şartların sağlanması zorunlu değildir. 

Ceza Muhakemesi Kanununda yer alan tutuklama, iletişimin denetlenmesi, gizli soruşturmacı atanması gibi koruma tedbirine başvurulabilecek suçların bir liste halinde kanunda belirtilmiştir ve bu suçlara katalog suçlar denir. Katalog suçlar Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenmiştir. Kanunda katalog suçların liste halinde düzenlenmesi, her koruma tedbiri için yapılmıştır. Koruma tedbirleri, ceza yargılaması faaliyetinin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için kişinin bazı temel hak ve özgürlüklerinin kısıtlanmasıdır. Koruma tedbirleri hüküm verilmeden kişinin özgürlüğünü geçici bir şekilde sınırlar bu sebeple dikkatli uygulanmalıdır. Ceza yargılaması faaliyetinin daha sağlıklı yürütülmesi için uygulanan koruma tedbirleri arasında tutuklama, el koyma, arama, adli kontrol, iletişimin denetlenmesi, gizli soruşturmacı görevlendirilmesi ve benzeri tedbirler yer alır. 

Koruma tedbirleri birçok yargılama faaliyeti sırasında uygulanabileceği gibi katalog suçlar listesinde yer alması o suç bakımından diğer suçlara göre daha kolay koruma tedbirine başvurulmasına yol açar. Ancak bu durum, suçun sadece katalog suçlar listesinde yer alması sebebiyle koruma tedbirine başvurulmasını haklı kılmaz ve doğru olmaz. Suçun katalog suçlar listesinde yer almasıyla birlikte hakim kanundaki diğer şartların da taşınıp taşınmadığını kontrol etmelidir. Çünkü kontrol edilmeden uygulanan koruma tedbiri masumiyet karinesini zedeleyebilir. TCAnayasası’nın 38. Maddesinde “Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılmaz.” Şeklinde masumiyet karinesi ifade edilmiştir. Kişi özgürlüğüne ağır ve hukuka aykırı bir müdahale yapılmaması için katalog suçlardaki koruma tedbirleri dikkatli uygulanmalıdır. 

Ceza Muhakemesi Kanunu İkinci Bölüm Tutuklama başlığı altında Ceza Muhakemesi Kanunu 100. Madde Tutuklama Nedenleri başlığı altında 3. Fıkrada tutuklama nedenleri katalog suçlar yer almaktadır.

Tutuklama nedenleri

Madde 100 –

(3) Aşağıdaki suçların işlendiği hususunda somut delillere dayanan kuvvetli şüphe

sebeplerinin varlığı halinde, tutuklama nedeni var sayılabilir:12

a) 26.9.2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan;13

1. Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (madde 76, 77, 78),

2. (Ek:6/12/2019-7196/58 md.)14 Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (madde 79, 80)

3. Kasten öldürme (madde 81, 82, 83),

4.(Ek: 6/12/2006 – 5560/17 md.) Kasten yaralama (madde 86, fıkra 3, bent b, e ve f)

11 21/2/2014 tarihli ve 6526 sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle bu fıkrada yer alan “olguların” ibaresi

“somut delillerin” şeklinde değiştirilmiştir.

12 8/7/2021 tarihli ve 7331 sayılı Kanunun 13 üncü maddesiyle, bu fıkraya “hususunda” ibaresinden

sonra gelmek üzere “somut delillere dayanan” ibaresi eklenmiştir.

13 Bu bende 6/12/2006 tarihli ve 5560 sayılı Kanunun 17 nci maddesiyle, (2) ve (5) numaralı alt

bentlerinden sonra gelmek üzere, sırasıyla (3) ve (7) numaralı alt bentler eklenmiş ve diğer alt bent

numaraları buna göre teselsül ettirilmiştir.

14 6/12/2019 tarihli ve 7196 sayılı Kanunun 58 inci maddesiyle, (1) numaralı alt bentten sonra gelmek

üzere (2) numaralı alt bent eklenmiş ve diğer alt bentler buna göre teselsül ettirilmiştir.

ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama (madde 87),15

5. İşkence (madde 94, 95)

6. Cinsel saldırı (birinci fıkra hariç, madde 102),

7. Çocukların cinsel istismarı (madde 103),

8.(Ek: 6/12/2006 – 5560/17 md.) Hırsızlık (madde 141, 142) ve yağma (madde 148, 149),

9. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),

10. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (iki, yedi ve sekizinci fıkralar hariç, madde 220),

11. Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde 302, 303, 304, 307, 308),

12. Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde 309, 310, 311,

312, 313, 314, 315),

b) 10.7.1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler

Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları.

c) 18.6.1999 tarihli ve 4389 sayılı Bankalar Kanununun 22 nci maddesinin (3) ve (4)

numaralı fıkralarında tanımlanan zimmet suçu.

d) 10.7.2003 tarihli ve 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve

hapis cezasını gerektiren suçlar.

e) 21.7.1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun

68 ve 74 üncü maddelerinde tanımlanan suçlar.

f) 31.8.1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 110 uncu maddesinin dört ve

beşinci fıkralarında tanımlanan kasten orman yakma suçları.

g) (Ek: 27/3/2015-6638/14 md.) 6/10/1983 tarihli ve 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri

Yürüyüşleri Kanununun 33 üncü maddesinde sayılan suçlar.

h) (Ek: 27/3/2015-6638/14 md.) 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele

Kanununun 7 nci maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen suçlar.

i) (Ek:12/5/2022-7406/9 md.) Kadına karşı işlenen kasten yaralama suçu.

j) (Ek:12/5/2022-7406/9 md.) Sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan personele

karşı görevleri sırasında veya görevleri dolayısıyla işlenen kasten yaralama suçu.

Ceza Muhakemesi Kanunu Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan İletişimin Denetlenmesi bölüm başlığı altında İletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması koruma tedbiri düzenlenmiştir. Bu maddenin 8. Fıkrasında ise bu koruma tedbirinin uygulanabileceği katalog suçlar sayılmıştır. 

İletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması

Madde 135

(8) Bu madde kapsamında dinleme, kayda alma ve sinyal bilgilerinin değerlendirilmesine

ilişkin hükümler ancak aşağıda sayılan suçlarla ilgili olarak uygulanabilir:

a) Türk Ceza Kanununda yer alan;

1. Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (madde 79, 80) ile organ veya doku ticareti

(madde 91),

2. Kasten öldürme (madde 81, 82, 83),

3. İşkence (madde 94, 95),

4. Cinsel saldırı (birinci fıkra hariç, madde 102),

5. Çocukların cinsel istismarı (madde 103),

6. (Ek: 21/2/2014 – 6526/12 md.) Nitelikli hırsızlık (madde 142) ve yağma (madde 148, 149) ile nitelikli dolandırıcılık (madde 158),

7. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),

8. Parada sahtecilik (madde 197),

9. (Mülga: 21/2/2014 – 6526/12 md.; Yeniden düzenleme: 24/11/2016-6763/26 md.)

Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (madde 220, fıkra üç),

10. (Ek: 25/5/2005 – 5353/17 md.) Fuhuş (madde 227),

11. İhaleye fesat karıştırma (madde 235),

12. (Ek: 24/11/2016-6763/26 md.) Tefecilik (madde 241),

13. Rüşvet (madde 252),

14. Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama (madde 282),

15. (Değişik: 2/12/2014-6572/42 md.) Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak

(madde 302) ,

16. (Ek: 2/12/2014-6572/42 md.) Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı

Suçlar (madde 309, 311, 312, 313, 314, 315, 316),

17. Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (madde 328, 329, 330, 331, 333, 334,

335, 336, 337) suçları.

b) Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah

kaçakçılığı (madde 12) suçları.

c) (Ek: 25/5/2005 – 5353/17 md.) Bankalar Kanununun 22 nci maddesinin (3) ve (4)

numaralı fıkralarında tanımlanan zimmet suçu,39

d) Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar.

e) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74 üncü maddelerinde

tanımlanan suçlar.

Yukarıda bahsettiğimiz üzere tutuklama nedeni sayılan katalog suçlar Ceza Muhakemesi Kanunu 100. Maddesinin 3. Fıkrasında sayılmıştır. Burada tekrara düşmemek için bu maddede sayılan suçlardan bazılarını tekrar örnek niteliğinde sayacağız. Gasp suçu, çocukların cinsel istismarı, hırsızlık suçu, işkence suçu, kasten yaralama, kasten adam öldürme suçu, göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti, kadına karşı işlenen kasten yaralama suçu, sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan personele karşı görevleri sırasında veya görevleri dolayısıyla işlenen kasten yaralama suçu, devletin güvenliğine karşı suçlar, uyuşturucu ve uyarıcı madde imal ve ticareti orman kanununda düzenlenen kasten orman yakma suçu. Burada saydığımız katalog suçları işlediği düşünülen şüpheli ya da sanık için tutuklama kararı verip vermemeyi değerlendiren hakim, suç katalog suçlar listesinde yer alıyorsa, CMK 100. maddenin ilk fıkrasında bahsedilen şüpheli veya sanığın kaçma şüphesi veya delilleri karartma ihtimali olup olmadığına bakmaksızın tutuklama kararı verebilecektir. Bu durumda tutuklama koruma tedbirine başvurulabilmesi açısından Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 100/3’deki katalog suçlar kanuni karine teşkil etmektedir. Ancak işlenen suç fiilinin katalog suçlar arasında yer alması o suç nedeniyle kesin tutuklama kararı verilmesini gerektirmez. Hakim bu durumda şartlar oluşsa da adli kontrol kararı verebilir.